Akdeniz ve Ege bölgesi, iklim ve toprak yapısı itibariyle keza dört mevsimin yaşandığı keza de toprakların zenginliği sebebiyle tarıma çok elveriş olduğu, coğrafi inşa açısından da az daha okyanusa açılan bir iç deniz olması nedeniyle kenarında konuşlanmış olan ülkelere sakin ve tehlikesiz bir hayat bölgesi oluşturmaktadır.
Asırlar itibariyle bu bölgede doğmuş ve yok olmuş bir sürü uygarlık adeta birbirlerinin yaşam şekilleri, örf, adet ve geleneklerinden etkilenmiş ve kültürlerini birer hazine şeklinde birbirlerine sunmuşlardır. Günümüzde bu bölgede yaşayan ülke insanlarının yemek yemek yeme alışkanlıklarına ve aynı yemeklerine kısa bir gezinti yapacağız. ilk olarak Mezelere daha sonraki yazılarda Ana yemekler ve Tatlılara göz atacağız.
Konumuz hazırlanmış mezelerden açılmışken Akdeniz ve Ege ülkelerinin geleneksel içkisi üzüm ve anasonla yapılan Rakı’ya değinmeden geçemeyiz. Ülkemizde RAKI, Akdeniz’in doğusunda yer alan Lübnan ve Arap ülkelerinde ARAK ve Yunanistan’da OUZO ve MASTİKA adını bölge alkol içerisindeki içki oranı farklılık gösterse de birbirinin az kalsın aynısıdır. Fransa’da PASTIS ve PERNOD, İtalya’da SAMBUCA* adıyla anılan alkol yemek yemek öncesi (aperatif) ve/ya da yemek yemek sonrası (digestive) olarak neşeyle içilmektedir. Eski Yugoslavya şimdiki Sırbistan’da SLJİVOVİKA adını alan alkol üzüm yerine erikten yapılmaktadır. Tunus ve Afrika ülkelerinde BOUKHA olarak adlandırılır.
MEZELER
Türkiye – Anadolu | Yunanistan Orta ve Batı Akdeniz Sahili (!!) | Lübnan ve Afrika kıtası Akdeniz Sahili (!!) | İngilizce İsimleri |
Beyaz Peynir | Feta | Jebne beyda | Feta Cheese |
Patlıcan Ezmesi | Melitzano Saláta | Mutabbah/Babaghanoush | Eggplant Salad |
Piyaz | Fasólia Piaz | Salatat fasuliya | Bean Salad |
Haydari | Tzatziki | Labneh | Yoghurt Dip with garlic |
Humus | Choúmous | Hummus Beyruti | Hummus |
Fava | Fáva | Foul Moudamas | Broad bean puree |
Zeytinyağlı Pilaki | Fasolákia- Yigandes Pilaki | Fasuliya bil zayt | Beans in olive oil |
Zeytinyağlı Yaprak Sarma | Dolmadaki Yalantzi | Warak Ayneb | Stuffed wine leaves |
Zeytinyağlı Lahana Sarma | Lachano dolmades | Meshi Malfuf | Stuffed cabbage dolmas |
Zeytinyağlı Enginar | Angináres A la Polita | Ardishawki Wa Ful Akhdar | Artichoke in olive oil |
Kabak Çiçeği Dolması | Kolokitholouloúda Yemistá | Mehshi zahr al kusa | Stuffed squash blossoms |
Acılı Ezme | Pikántiki ntomáta pouré | Harissa** | Spicy tomato puree |
Patlıcan Kızartma | Melitzanes Tiganités | Boudenjal Maqli | Fried eggplants |
Pancar Salatası | Saláta rythmó | Salatat albnjr | Beat salad |
Mitite Köfte | Keftedes | Kafta | Meatballs |
Patates Kroket | Srockets patátas | Karukit albitata | Potato crockets |
Lakerda | Lakėrda Politiki | Alttawnat mukhallal | Salted Bonito fish |
Sardalya | Sardéles se ládi | Samak alssardin | Sardines in oil |
Türkiye – Anadolu | Yunanistan Orta ve Batı Akdeniz Sahili (!!) | Lübnan ve Afrika kıtası Akdeniz Sahili (!!) | İngilizce İsimleri |
Pastırma | Pastırma | Pastırma | Cured spicy beef |
Kısır | Saláta sitári | Tabbouleh | Cracked wheat salad |
Muhammara | Spicy Hummus | Muhammara | Spicy Hummus (red peppers) |
Çiğ Köfte | Tartar- omó kréas | Kibbeh Nayyeh | Steak Tartar |
Arnavut Ciğeri | Tiganitó sykóti | Alkibid albania | Albanian style fried liver |
İçli Köfte | Gemistá keftedákia | Kibbeh | Stuffed meatballs |
Peynirli Mantar Dolma | Yemistes fungi | Mehshi alfatar bl jubn | Mushrooms w/cheese filling |
Turşu /çeşitleri | Poikilía apó toursiá | Kabis | Pickles |
Mumbar Dolması | Gemistés éntera | Muhshi al sujuq | Stuffed intestines |
Şakşuka | Melitzanosaláta | Ratatouille | Eggplant Ratatouille |
Çerkez Tavuğu | Cirsassian kotópoulo | Alddajaj alsharkasi | Cirsassian chicken |
Kabak Kızartma | Tiganitá kolokythákia | Kusa maqli | Fried zucchinis |
Biber kızartma | Tiganitá piperris | Fleyfle maqli | Fried green peppers |
Kalamar Tava | Tiganitá kalamarákia tis | Alhabbar maqli | Fried calamari’s |
Domatesli Midye Buğulama | Mýdia se sáltsa ntomátas | Balah albahr mea altamatem | Mussels in tomato sauce |
Kerevit Buğulama | Karavídes stifádo | Jarad elbahr ale bukhar | Crayfish stew |
Ahtapot Buğulama | Chtapódi stifádo | Akhtbut ale bukhar | Octopus stew |
Karides Güveç | Garides saganaki | Yakhnat aljambari | Shrimp casserole |
Karides Kokteyl | Koktéil garídas | Kuktil aljambari | Shrimp cocktail |
Kokoreç | Kokoreci | kokorec | B.B.Q spicy intestines |
Hamsi Tava | Fried antsoúgies | Al anshujat almaqli | Fried anchovies |
Zeytinyağında Ançüez | Antzoúgies se ládi | Hareset samak bil zayt | Anchovies in olive oil |
İstiridye Buğulama, beyaz şarap-sarımsakla | Oyster stifádo w / skórdo kai lefkó krasí | Albtlynws ale bukhar –nabet abyed –mae al thum | Oyster stew w/garlic & white wine |
Akdeniz Mezelerin isimleri ve içerikleri ülkemizde yapılanlara en yakın yemeklerin tercümelerdir. Yemek Yemek içerikleri, kullanılan baharatlar ve maddelere göre lokal isimler alarak değişim gösterebilir.
KAYNAKLAR:
Culinaria Griechenland – 2004 Könneman, Germany
The Mediterranean Cookbok – 1979 Lyric Books Limited, Yugoslavia
Gelenekten Geleceğe Gaziantep Yemekleri-Tahir Tekin Öztan-2011, DBD. İstanbul
https://en.wikipedia.org/wiki/Lebanese_cuisine
https://en.wikipedia.org/wiki/Tunisian_cuisine
https://en.wikipedia.org/wiki/Moroccan_cuisine
https://en.wikipedia.org/wiki/Greek_cuisine